İştahsızlık Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

İştahsızlık Nedir? İştahsızlık (appetite loss) yemek yeme arzusunun azalması demektir. İştahsızlık (iştah kaybı: anoreksi) üzüntü, depresyon veya herhangi bir hastalıktan kaynaklanıyor olabilir. Hastalık tedavi edildiğinde genelde iştah normale döner. Tedavi edilmeyen iştah kaybı vitamin ve diğer besinlerin eksikliğine bağlı olarak beraberinde anoreksiya nervoza (aşırı kilo kaybına) sebep olabilir ve beraberinde çok ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalabilirsiniz.

İştahsızlık Nedenleri Nelerdir?

İştah kaybı, enfeksiyon, hastalık ve alınan bazı ilaçlardan kaynaklanabilir. Kişi aldığı ilaçları gözden geçirmeli ve bir uzmana görünmelidir.

Enfeksiyonlar: Hiv, piyelonefrit, zatürre, tüberküloz ve hepatit gibi geçirilen enfeksiyonlar (hastalıklar) akciğerleri, karaciğeri ve böbrekleri etkileyebildiği için iştah kaybına yol açabilir.

Kronik Hastalıklar: Böbrek hastalıkları, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, kalp yetmezliği, crohn hastalığı, irritabl bağırsak sendromu (spastik kolon), çölyak hastalığı ve kolit gibi uzun süreli sindirim sistemini etkileyen hastalıklar da iştahı etkileyebilir.

Kanser: Kanser genellikle ciddi kilo kaybına yol açar. Mide, kolon, pankreas ve yumurtalık kanseri özellikle iştah azalmasına neden olabilir. Kemoterapi ve radyasyon gibi kanser tedavileri de iştah azalması ile sonuçlanır.

Endokrin Hastalıklar: Tiroid bezi, hipofiz bezi, böbreküstü bezlerindeki sorunlar iştah azalmasına neden olur.

İlaçlar: Digitalis, quinine, metronidazole ve kemoterapi ilaçları.

Gebeliğin ilk 3 ayı: Gebeliğin ilk aylarında mide bulantısı ve kusma sonucu iştah kaybı görülür. Bu nedenle hamile bayanlar bu ayalarda kilo kaybeder.

Ruh sağlığı sorunları: Stres ve depresyon da iştahı etkiler.

Genel olarak iştahı etkileyen tüm nedenler

• Gastrit (mide iltihabı)
• Apandisit (körbağırsak üzerinde apandisin iltihaplanması)
• Zatürre (pnömoni)
• Gıda zehirlenmesi
• Grip
• Mononükleoz
• Kolon kanseri
• Yumurtalık kanseri
• Mide kanseri
• Pankreas kanseri
• Kronik karaciğer hastalığı
• Kronik böbrek yetmezliği
• Koah (kronik obstrüktif akciğer hastalığı)
• Bunaklık (dementia)
• Kalp yetmezliği
• Hiv (Aids) İnsan Bağışıklık Yetmezlik Virüsü
• Tiroid hormonu eksikliği (hypothyroidism)
• Gebelik (ilk aylar)
• İlaç kullanımı (antibiyotikler, kemoterapi ilaçları, kodein ve morfin kullanımı)
• Amfetamin, kokain ve eroin gibi uyuçturucu madde kullanımı

Anoreksi (iştah kaybı) ve Kanser

Ulusal Kanser Enstitüsü’ne göre kanser hastalarının 15 ila 25 oranında anoreksi’den etkilemektedir. Kemoterapi, radyoterapi ve kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar genellikle iştahsızlığı kötüleştirebilir. Bu tedavilerde yeme isteği azalır bunun yanında bulantı, kusma, ağız kuruluğu ve ağız yaralarına neden olabilir.

Kanser ameliyatları da anoreksiye neden olabilir. Kanser iç organları etkilemişse bu durumda cerrahi işlemler gerçekleşebilir. Sindirim organları veya çevresinde yapılan bu müdahalelerde hastalarda iştahsızlık gelişebilir.

Anoreksi (iştah kaybı) ve Alzheimer Hastalığı

Alzheimer hastalığı ilerledikçe iştah kaybı belirgin hale gelir. Hastalar yemek yemeyi çoğu zaman reddeder. Yemek yememenin olası nedenleri şunlardır:

• Gıdaları (yiyecekleri) tanımada zorluk çekmek tanımak için yetersizlik
• Kötü uydurma protezler
• Bazı ilaçların alımı
• Fiziksel aktivite eksikliği
• Koku ve tat alma duyularında azalma

Anoreksi (iştah kaybı) ve Parkinson Hastalığı

Parkinson hastalığından muzdarip olan insanlarda anoreksiya gelişebilir. Şiddetli depresyon sonucu bazı hastalar sıklıkla bir yeme alışkanlığından uzaklaşabilir. Hastalıkta kullanılan Levodopa, dopamin ve diğer ilaçlar da yeme isteğini sınırlayabilir ve bulantıya neden olabilir.

İştahsızlık Belirtileri

İştah kaybı belirtileri kişiden kişiye göre çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Şiddetli iştahsızlık, kilo kaybı ve yetersiz beslenmeye neden olabilir. Aynı zamanda, kas erimesi ya da kaşeksi olarak adlandırılan kas kütlesinin kaybına neden olan belirtiler orataya çıkabilir. Genel olarak iştah kaybı belirtileri şunlardır:

• Yemeğin tadını beğenmeme
• Yemeğin koktuğunu söylemesi
• Çok sevdiği yemekleri yememeye başlaması
• Zorla çiğneme ve yutma
• Birkaç lokmadan sonra yemekten vazgeçme
• Hep aynı yemekleri yeme
• Erken doyma

İştahsızlık Tedavisi

İştahsızlığın bir çok nedeni olabildiği için uzman doktor ve diyetisyen tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenir. Öncelikle kişide ağız yaraları gibi sorunlar varsa bunun için gerekli ilaç tedavisi uygulanır. Doktor iştahı açmak için iştah açıcı (uyarıcı) ilaçlar önerebilir. Diyetisyenler ise yeme alışkanlığı hakkında size önerilerde bulunacaktır.

İştah kaybı şiddetli olur ve yetersiz beslenme riskinden doğabilecek riskler varsa doktorlar beslenme tüpü kullanılmasını önerebilir. Tüp yardımı ile beslenmede hastanın mide ya da bağırsağına yani sindirim kanalına yerleştirilen tüpten destek alınır. Bu tüp aracılığı ile besin, sıvı bir formda hastaya verilir. Yapılan bu işleme enteral beslenme denir.

Besleme tüpleri yemek ya da içmek için çok zor veya ağırlığı olabilir ama beslenme ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olacaktır. Kanser hastaları haricinde besleme tüpleri kullanımı uygundur.

İştah Açmak İçin Ne Yapılmalı?

1. Günde 5 veya 6 küçük öğün ile daha sık yiyin.
2. Aç olduğunuzu hissetmediğiniz zamanlarda bile yemek yiyin.
3. Yüksek kalorili yiyecekler tüketin (tam buğday ekmeği, kuru üzüm, kuru kayısı, esmer pirinç, yulaf ezmesi, patates, kuzu ciğeri, yumurta, tereyağı, fındık yağı, balık yağı, susam, tahin, peynir, kuruyemişler, fıstık ezmesi).
4. Protein bakımından zengin yiyecekler tüketin (et, tavuk, balık, mısır, fasulye, fındık, badem, kaju, yer fıstığı).
5. Öğünler arasından süt ve meyve suyu gibi besleyici sıvılar tüketin.
6. Yemek esnasında tokluk hissi verdiği için fazla su tüketmeyin.
7. Keyifli bir ortamda aileniz ile birlilkte yemeye çalışın.
8. Yemeklerde tat alamıyorsanız baharat eklemeyi deneyin.
9. Ağızda tat değişiklikleri varsa yemek öncesi limonlu ve naneli su içebilirsiniz. (şeker de olabilir)
10. Yemekten önce 15 ila 20 dakikalık bir yürüyüşe çıkın. Hafif bir egzersiz iştah açıcı olabilir.
11. Yemek yeme planı için bir diyetisyene başvurun.

Alzheimer Hastalarına Bakanlar İçin Öneriler

1. Yemek yedirirken televizyon gibi dikkat dağıtıcı elektronik eşyaları kapatın.
2. Yemek masasına sadece gıda ve mutfak eşyaları yerleştirin.
3. Yemeğin doğru sıcaklıkta olduğundan emin olun.
4. Hastaya yemek yemek için süre tanımayın.
5. Aile üyeleri ya da bakıcılar hasta ile aynı anda yemeleri daha uygundur.