Aşil Tendinit Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Aşil tendinit, aşil tendonunun aşırı gerilime maruz kalması sonucu ortaya çıkan ağrı ve inflamasyondur. Aşil tendinit, aşil tendonu ağrısı, aşil tendinozu ve aşil tendinopati olarak da adlandırılır. Aşil tendinit, aşil tendonunu çevreleyen kılıfın iltihabı (paratenonitis), tendonun içindeki dejenerasyon (tendinoz) veya ikisinin bir kombinasyonudur. Aşil tendonu, baldır kaslarınızı topuk kemiğine veya kalkaneusa bağlar. Bu tendonu atlamak, yürümek, koşmak ve ayaklarımızın üzerinde durmak için kullanırız. Koşu ve atlama gibi sürekli ve yoğun fiziksel aktiviteler aşil tendonunun ağrılı inflamasyonuna neden olabilir.

Basitçe tanımlanırsa tendinit bir tendon iltihabıdır. İnflamasyon hasar veya hastalığa karşı vücudun doğal bir cevabı olup genellikle şişme, ağrı veya tahrişe neden olur. Tendonun hangi kısmının iltihaplandığına göre iki tipe ayrılır.

Eklem Dışı Aşil Tendiniti (Noninsertional)
Tendonun orta kısmındaki lifler küçük yırtıklarla (dejenere) parçalanmaya, şişmeye ve kalınlaşmaya başlamıştır. Tendonun orta kısmındaki tendiniti yaygın olarak genç ve aktif insanları etkiler.

Eklemsel Aşil Tendiniti (Insertional)
Eklemsel aşil tendiniti, tendonun topuk kemiğine bağlandığı (ekler) alt kısmı içerir. Hem eklemsel hem de eklem dışı tendinitte hasar görmüş tendon lifleri kireçlenebilir ve sertleşebilir. Kemik mahmuzları (ekstra kemik büyümesi) genelde eklemsel aşil tendinitinde ortaya çıkar. Bu tip tendinit herhangi bir zamanda, aktif ve hatta aktif olmayan hastalarda da ortaya çıkabilir.

Çoğu tendinit iltihabı doktorunuzun gözetiminde nispeten basit bir şekilde veya evde bakım ile tedavi edilebilir. Tedavilerin amacı genellikle tekrarlanan durumları önlemek içindir. Daha ciddi aşil tendiniti vakalarında cerrahi onarım gerektirebilen tendon yırtıklarına neden olabilir.

» Bilgicik: Aktif olmayan her 100 kişiden yaklaşık 6 kişide hayatlarının bir noktasında aşil tendinopatisi gelişir. Bununla birlikte sporcu veya çok fazla egzersiz yapanlarda gelişme şansı daha yüksektir.

Aşil Tendon Nedir?

Aşil tendonu ya da kalkaneal tendon, güçlü baldır kaslarını topuk kemiğine (kalkaneus) bağlayan ayak bileğinin arkasında büyük, ropetli bir doku fibröz bandıdır. Bazen topuk kordonu olarak ta adlandırılan bu tendon insan vücudundaki en büyük tendondur ve insanların günlük aktiviteleri için oldukça önemlidir.

Risk Faktörleri

• Cinsiyet: Tendinit kadınlara göre erkeklerde daha sık görüldüğü düşünülmektedir ancak bunu kanıtlayacak kesin bir bilgi yoktur.
• Yaş: 30 yaşından büyük erkekler özellikle aşil tendonu yaralanmasına daha yatkındır.
• Fiziksel Problemler: Ayağınızdaki doğal olarak düz kemerliyse aşil tendonuna daha fazla baskı uygulayabilir. Ayrıca obezite ve sıkı baldır kasları tendon gerginliğini artırabilir.
• Eğitim – Koşu: Özellikle engebeli arazilerde koşan insanlar aşil yaralanmaya daha yatkın hale gelebilir. Tendon ağrısı sıcak havalara göre soğuk havalarda daha sık görülür bu yüzden buna dikkat etmeniz gerekir.
• Tıbbi Durumlar: Sedef hastalığı ve yüksek tansiyonu olan insanlarda aşil tendinitin gelişme olasılığı daha yüksektir.
• Spor: Koşu, jimnastik, dans, futbol, beyzbol, basketbol, tenis ve voleybol gibi sporlarda aşil tendon yaralanmaları daha yaygındır. Ayrıca sert ve düz olmayan zeminlerde uzun süreli spor yapmak ta bu riski artırabilir.
• İlaçlar: Florokinolonlar olarak adlandırılan bazı antibiyotikler aşil tendiniti oranlarının yüksekliğiyle ilişkilendirilmiştir.

» Bilgicik: 2002’de Amerika Birleşik Devletleri’nde altı yaş ve üstü bireylerde yaklaşık olarak 232.000 aşil tendonu yaralanması yaşanmıştır. Bunlardan 109.000’i gelecekteki bir spor müsabakasına en az bir ay boyunca katılamamıştır. 66.000 kişide ise acil servis, hastanede kalış, ameliyat veya terapiye gerek duyulmamıştır.

Aşil Tendinit Nedenleri Nelerdir?

Aşırı egzersiz veya yürüyüş özellikle sporcularda aşil tendinitine neden olur. Bununla birlikte egzersize bağlı olmayan romatoid artrit hastalığı ve enfeksiyon gibi faktörler de riskinize katkıda bulunabilir.

Aşil tendonunu zorlayan tekrarlanan aktiviteler potansiyel olarak tendinit oluşturabilir. Bazı nedenler şunları içerir:

• Doğru bir şekilde ısınma olmadan egzersiz yapmak
• Sıkı ve zayfı baldır kaslarına sahip olmak
• Tekrarlanan egzersiz veya fiziksel aktivite sırasında baldır kaslarının gerilmesi
• Hızlıca yön değişikliği gerektiren sporlarla uğraşmak
• Egzersiz miktarını veya yoğunluğunu hızla arttırmak
• Eski veya egzersizlere uygun olmayan ayakkabı giymek
• Günlük veya uzun süreli olarak topuklu ayakkabı giymek

Aşil Tendinit Belirtileri Nelerdir?

• Topuğunuzun arkasında rahatsızlık veya şişlik
• Baldır kaslarında sıkılaşma
• Ayağı bükerken sınırlı hareket aralığı
• Topuğunuzdaki ciltte aşırı ısınma
• Egzersiz sonrası gün boyunca şiddetli ağrı
• Etkilenen bacakta güçsüzlük
• Tendon kalınlaşması

Aşil tendiniti ile ilişkili ağrı tipik olarak bacağın arkasında veya koşu gibi diğer spor aktivitelerinden sonra topuğun üstünde hafif bir ağrı olarak başlar. Daha şiddetli ağrı atakları ise uzun süreli koşu veya merdiven çıkma sonrasında ortaya çıkabilir. Özellikle hafif aktivite ile gelişen tendinit sabahları hassasiyet veya sertlik olarak kendini hissetirir. Aşil tendonu etrafında kalıcı ağrı yaşarsanız mutlaka doktora başvurun. Ağrı veya sakatlık ciddi ise aşil tendonda aşınma veya yırtılmalar medyana gelmiş olabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorunuz fizik muayene sırasında ağrı, hassasiyet veya şişen yerleri belirlemek için etkilenen bölgede hafifçe basacaktır. Ayrıca omuz ve ayak bileğinizin esneklik, hizalama, hareket aralığı ve reflekslerini de değerlendirecektir. Fiziki muayene haricinde görüntüleme testleri de aşil tendonu iltihabını doğrulamaya yardımcı olabilir ancak bunlara genellikle ihtiyaç duyulmamaktadır. Daha ayrıntılı testler gerekirse şunları içerir:

Röntgen (X-ışınları): Röntgen kemiklerin net görüntülerini sağlar. Aşil tendonunun alt kısmında oluşabilen kireçlenmeyi veya sertleşmeyi gösterebilir. Röntgen tendon gibi yumuşak dokuları görselleştiremezse bile benzer belirtilere neden olabilecek diğer koşulları ekarte etmeye yardımcı olabilir.

Ultrason: Bu cihaz tendon gibi yumuşak dokuları görselleştirmek için ses dalgalarını kullanır. Ultrason hareket halindeki aşil tendonunun gerçek zamanlı görüntülerini de üretebilir ve renkli Doppler ultrason da tendonun etrafındaki kan akışını değerlendirebilir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Radyo dalgaları ve çok güçlü bir mıknatıs kullanan MR makinaları aşil tendonunun çok ayrıntılı görüntülerini üretebilir. Genel olarak aşil tendiniti teşhis etmek için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gerekli değildir ancak bir ameliyat planlanıyorsa gerekir. MRI taraması, tendondaki hasarın ne kadar şiddetli olduğunu gösterebilir. Ameliyata ihtiyaç duyulursa doktorunuz tendon hasar miktarına göre prosedürü seçecektir.

Aşil Tendinit Tedavisi

Çoğu durumda cerrahi dışı tedavi seçenekleri ağrıyı hafifletir ancak semptomların tamamen iyileşmesi birkaç ay sürebilir. Erken tedavide bile ağrı 3 aydan uzun sürebilir. Tedavi öncesi birkaç ay boyunca ağrılarınız varsa tedavi yöntemlerinin uygulanması 6 ay sürebilir.

Dinlenme: Ağrıyı azaltmanın ilk adımı ağrıyı kötüleştiren faaliyetleri azaltmak ya da durdurmaktır. Eğer düzenli olarak yüksek etkili egzersizler (koşma gibi) yapıyorsanız düşük etkili etkinliklere geçmek aşil tendonuna daha az baskı uygulayacaktır. Bisiklet, eliptik egzersiz ve yüzme gibi çapraz eğitim faaliyetleri etkin kalmanıza yardımcı olmak için düşük etkili seçeneklerdir.

Buz Uygulaması: Aşil tendonunun ağrıyan alanına buz yerleştirmek ağrının dindirilmesine yardımcı olur ve gün boyunca ihtiyaç duyulduğunda yapılabilir. Bu 20 dakikaya kadar yapılabilir ve cilt uyuşmadan önce kesilmelidir.

Sıkıştırma: Bandaj, atletik bantlar ile sarmak veya aşil tendon destekli ayak bilekliği kullanmak iyileşme sürecine katkıda bulunabilir. Ancak kan dolaşımını sınırlandırabileceğinden tendonu sıkı bir şekilde sarmayın veya bağlamayın.

Yükseklik: Ayağınızı göğüs seviyesinin üstünde kaldırın. Ayağınız kalbinizden daha yüksek olduğu için kan kalbe döner ve şişmeyi azaltır. Yatarken veya dinlenirken ayağınızın altına bir yastık koymak en kolay yoldur.

Non-Steroid Anti-inflamatuar İlaçlar: İbuprofen ve naproksen gibi ilaçlar ağrı ve şişmeyi azaltır. Ancak dejenere olmuş tendonun kalınlaşmasını azaltmazlar. İlacı bir aydan fazla kullandıktan sonra tekrar doktorunuza başvurun.

Fizik Tedavi – Egzersiz: Egzersizler baldır kaslarını güçlendirmeye ve aşil tendonundaki stresin azaltılmasına yardımcı olabilir. Terapistler sıklıkla aşil tendonunun ve destek yapılarının iyileştirilmesi ve güçlendirilmesini teşvik etmek için belirli germe ve güçlendirme egzersizleri önermektedir.

Kortizon Enjeksiyonları: Bir steroid türü olan kortizon güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır. Aşil tendonuna kortizon enjeksiyonları nadiren önerilir çünkü tendonun kopmasına neden olabilir.

Destek Ayakkabılar ve Ortotikler: Eklemli aşil tendinit ağrısı genellikle ortopedik cihazların yanı sıra bazı ayakkabılar tarafından da desteklenmektedir. Örneğin, topuğun arkası daha yumuşak olan ayakkabılar tendonun tahrişini azaltabilir.

Ekstrakorporeal Şok Dalgası Tedavisi (ESWT): Bu işlem sırasında yüksek enerjili şok dalga uyarıları hasarlı tendon dokusu uyarılır. ESWT tutarlı sonuçlar vermediği için sık olarak kullanılmamıştır.ESWT invazif cerrahi insizyon gerektirmez. Az miktarda risk taşıdığı için ESWT bazen ameliyat öncesi denenir.

Ameliyat: Cerrahi olmayan tedavilerin etkili olmadığı durumlarda veya herhangi bir kompa varsa aşil tendonunu onarmak için ameliyat gerekebilir.

Tendinit, dinlenme ve uygun ev tedavisi sonrasında birkaç gün sonra genellikle iyileşir. Bir tendon kopması veya kronik tendinit uzun süreli tedavi veya ameliyat gerektirebilir. Ameliyattan tam iyileşme için birkaç hafta veya birkaç ay sürebilir.

Aşil Tendinitin Önlenmesi

• Yıl boyu iyi durumda kalın ve kaslarınızı olabildiğince güçlü tutmaya çalışın.
• Egzersiz seanslarının yoğunluğunu ve uzunluğunu yavaş yavaş artırın. Bir süre hareketsiz kaldıysanız veya bir spor dalında yeniyseniz bu özellikle önemlidir.
• Koşu veya spor yapmak için önce daima ısınma hareketleri yapın. Kaslarınız sıkı ise aşil tendonlarınızı esnetmek için daha fazla çalışmanız gerekir.
• Düzgün oturan ve sporunuz için tasarlanmış ayakkabılar alın. Aşınmalar başlamadan önce ayakkabılarınızı değiştirin.
• Çim, toprak yollar veya sentetik malzeme ile kaplanmış daha yumuşak yüzeylerde koşmayı deneyin. Beton veya asfalt gibi sert yüzeyler ek basınç uygulayabilir. Ayrıca mümkün olduğunca inişli yokuşlu yollardan kaçının.
• Herhangi bir belirti fark ederseniz koşmayı bırakın veya ayağınıza egzersizler uygulayın.
• Tendonlarınızdaki sabit gerilimi azaltmak için yüksek etkili ve düşük etkili egzersizleri (basketbol ve yüzme gibi) birleştirin.