Öksürük Nedir? Öksürük Nasıl Geçer?

Öksürük, solunum yolu hastalıklarında en sık görülen belirtilerden biridir. Öksürük, solunum yollarına giren yabancı cisimleri ya da içeride oluşan bronş salgısı, balgam, kan gibi patolojik maddeleri dışarı atmaya yönelik bir refleks biçiminde ortaya çıkar. Şiddetli bir soluk vermeyle birlikte gırtlağın kapanmasını sağlayan ses tellerinin kasılmasından oluşur. Göğüs kaslarının bu sıradaki ani kasılmasına karın kasları da eşlik eder. Soluk borusunun içindeki basıncın yükselmesi gırtlağı açılmaya zorlar ve zorlanan gırtlaktaki ses tellerinin titreşimi tipik öksürük sesinin çıkmasına yol açar.

Öksürük solunum yollarının herhangi bir bölümünün uyarılmasıyla gelişen bir refleks değildir. Örneğin, akciğer hava keseciklerinin (alveol) duvarı uyarıldığında insan öksürmez. Öksürük öncelikle gırtlak, soluk borusu ve bronşların bir bölümünden kaynaklanır.

Zatürree gibi bir akciğer hastalığında balgam bronşlara ulaşmadıkça öksürük görülmez. Akciğer zarı (plevra) hastalıklarında, örneğin plöre-zideyse inatçı bir öksürük vardır. Solunum yollarında gerçek bir hastalık olmadan da histeri ve ruhsal gerginliğe bağlı, sinirsel öksürük görülebilir.

Öksürüğe neden olan farklı akciğer ve akciğer dışı hastalıklar, öksürüğün karakterinde de farklılıklar yaratmaktadır. Örneğin üst solunum yolu enfeksiyonlarında genellikle kuru öksürük varken; bronşektazi, akciğer absesi gibi hastalıklarda öksürükle birlikte bol iltihaplı balgam çıkarma yakınmaları da mevcuttur. Astım atağında öksürükle birlikte zor ve az miktarda koyu yapışkan balgam çıkarma, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtiler genellikle vardır. Öksürükle ağızdan kan gelmesi genellikle bronşektazi, akciğer kanseri, akciğer absesi, akciğer tüberkülozu, akciğer hidatik kisti, kalp yetersizliği gibi hastalıklarda görülür. Yine akciğer absesi ve bazı bronşektazi olgularında, Oksijensiz ortamda üreyen bazı bakterilerin yapmış olduğu enfeksiyon sonucu solukta oluşan çürük kokusu, daha hastanın odasına girer girmez fark edilebilir. İşte öksürüğün karakteri olarak tanımlayabileceğimiz bu özellikler hekime ayırıcı tanı açısından yol göstericidir.

Öksürük Çeşitleri

• Akut Öksürük: Genellikle aniden başlar ve daha çok soğuk algınlığı, grip ya da sinüs enfeksiyonu gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Genellikle 3 hafta sürer.
• Akut – Kronik: Öksürük 3 ila 8 hafta arasında bir süre boyunca sürebilir.
• Kronik Öksürük: 3 haftadan daha uzun bir süre devam edebilir. Reflü, astım ya da sigara gibi nedenler genellikle bu tip, kronik öksürüğe neden olur.

Kuru öksürük: Öksürük sesi yalnızca ses tellerinin titreşimiyle oluşur. Hasta balgam çıkarmaz.

Balgamlı öksürük: Ses tellerinin gerilmesiyle ortaya çıkan sese balgam parçacıklarının solunum yolları boyunca hareketiyle oluşan sesler de eklenir. Değişik miktarlarda da olsa balgam her zaman vardır, ama hastanın küçük çocuk, yaşlı vb olması gibi durumlarda öksürükle dışarı çıkarılamaz, yutularak mideye gider.Bir önceki bölümde açıklandığı gibi öksürüğün “kuru” ve “balgamlı” olmak üzere başlıca iki tipi vardır. Ama öksürük bunlardan başka bazı özel biçimlerde de ortaya çıkabilir.

Nöbet halinde öksürük: Derin ve gürültülü bir soluk almayla kesilen, arka arkaya şiddetli öksürüklerden oîuşur. Tipik olarak boğmacada görülür, ama bronş mukozasının zedelendiği durumlarda ya da solunum yollarına yabancı cisimler kaçtığında da ortaya çıkabilir.

Kuru, kısık öksürük: Yüksek sesli bir öksürük değildir, ama çok rahatsızlık verir. Gırtlakta tümör ya da verem gibi ses tellerinin ağır lezyonlarmda görülür.

Havlar gibi öksürük: Kuru ve astanın sesi kısıktır. Larenjit, difteri vb hastalıklara bağlı ses telleri iltihabında, özellikle de küçük çocuklarda akut gırtlak-soluk borusu-bronş iltihabında görülür.

Kronik Öksürük ve Kronik Öksürüğe Neden Olan Hastalıklar

Kronik öksürük 3 haftadan uzun süren öksürük olarak tanımlanmaktadır. Çok sayıda insanın polikliniklere başvurmasına neden olan bu semptom, hastaların uyku düzenlerini ve yaşam kalitelerini bozmaktadır. Kronik öksürüğün nedenleri incelendiğinde birden fazla sistemin hastalıklarının bu tabloya yol açtığı görülür.

Kronik Öksürük Nedenleri

• Sinüzit
• Alerjik nezle ve geniz akıntısı
• Astım
• Reflü hastalığı
• Kronik bronşit
• Bronşektazi
• Akciğer kanseri
• Bazı ilaçların kullanılması
• Tüberküloz
• Sarkoidoz
• İnterstisyel akciğer hastalıkları

gibi birçok hastalık, kronik öksürüğe neden olmaktadır. Asıl sorun ise kronik öksürüğü olan hastanın muayenesi, akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testlerinde bir anormallik olmamasına rağmen tanıya ulaşmak ve etkili bir tedavi uygulayabilmektir.

Yapılan çalışmalarda bu tür hastalarda en sık öksürük sebebi olarak saptanan hastalıklar, astım, alerjik nezle ile geniz akıntısı ve reflü hastalığıdır.

Çocuklarda Öksürük

Çocuklarda genellikle kış aylarında görülen öksürük, tek başına bir hastalık değil, birçok çeşitli rahatsızlıklarının temel bulgularından biridir. Öksürük, geniz akıntısı ve alerji gibi bir nedenle oluşabileceği gibi, üst solunum yolları ve akciğer enfeksiyonları gibi önemli hastalıkların belirtisi de olabilir.

Öksürük, bronşlar ve hava yollarında bulunan reseptörlerin uyarılmasına bağlı olarak oluşur. Bu bölgedeki yabancı cisim ya da mukusun atılmasına yönelik bir reflekstir. Bu nedenle sümük, balgam gibi maddelerin ciğerlere girmesini önlemek açısından koruyucu bir işlevi vardır. Yine öksürük, göğüsteki balgam ya da iltihapların dışarı atılmasına olanak sağlar. Bu açıdan öksürük, bir hastalık bulgusu olarak değerlendirilmelidir.

Öksürüğün Tedavisinin Gerekli Olduğu Durumlar

Öksürük, vücudun doğal bir savunma mekanizmasıdır. Çok aşırı ve solunumu zorlayıcı olmadıktan sonra çocuklarda öksürüğe müdahale edilmemesi önerilir. Öksürük şuruplarının tedavide genellikle etkinliği yoktur. Ateş düşürücüler verilebilir. Bol sıvı ve iyi beslenme önemlidir. Daha büyük çocuklarda yatmadan önce buğu teneffüsü yönteminin uygulanması rahatlatıcı olabilir. Bir hafta sonra ateşi devam ediyorsa grip sinüzite, zatürre veya kulak enfeksiyonuna yol açmış olabilir. Bu nedenle çocuklarda öksürüğün yakından takip edilmesi gerekir.

• Öksürük, kuru ve balgam çıkartılmasını sağlamıyorsa,
• Kriz şeklindeyse,
• Yüksek ateş, öksürüğe eşlik ediyorsa,
• 3 günden uzun sürüyorsa,
• Gece öksürüğü, hastanın ve aile bireylerinin uykusunu engelliyorsa
• Kaburgaları saran kaslar, öksürük nedeniyle aşırı geriliyor ve acı veriyorsa
• Öksürük, çocuğun sarı ya da yeşil renkli balgam tükürmesine neden oluyorsa, Balgam, aşırı miktardaysa ve çıkarılamıyorsa
• Nefes alıp vermede zorlanılıyorsa uzman doktor muayenesi gereklidir.

Öksürük Nasıl Geçer?

Öksürüğün tedavisi bağlı olduğu hastalığa yönelik olmalıdır. Kuru öksürük, hava kirliliği veya sigara gibi tahriş nedenleri ortadan kaldırıldığı zaman çoğunlukla kesilir. Güzel bir havalandırma ve havanın nemlendirilmesiyle birlikte  öksürük büyük oranda azalır.
Enfeksiyon kapılmış ise bu öksürük, antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Enfeksi­yonlardan kaynaklanan öksürükler, pisliklerin akciğerlerde birikmemesi için, kesilmeyip, tersine, desteklenir.

Öksürük İçin Evde Yapılabilecek Bitkisel Tedaviler

• Bir elmanın kabuğunu soyun, bir kaç da çekirdeğini koyun, birazcık ıhlamur, bir iki karanfil, belki bir tarçın kabuğu, bir dilim de limon. Bunların hepsini kaynatıp, isterseniz bal ile tatlandırıp sıcak sıcak içebilirsiniz. Ilık ılık vermek suretiyle çocuklar için de kullanıbilirsiniz.
• Bir tatlı kaşığı bala toz zencefili karıştırarak macun yapıp için (yiyin), boğazınıza ve öksürüğe çok iyi gelir. Çocuklara uygulamayın.
• İki tatlı kaşığı dut pekmezine uygun miktarda karabiber katıp karıştırın ve günde bir kaşık verin. Bir iki güne kadar öksürük geçecektir. Yetişkin ve çocuk kullabilir.
• 1 çay kaşığı karabiber , 1 tatlı kaşığı bal ile ile karıştırılarak verilir. Ardından da süt. Bu formül yetişkinler için de etkilidir.
• Kabukları ile elma, tarçın, zencefil, ıhlamur, ayva ve kabuklu limonu kaynatıp suyunu içirin. Göğsü yumuşatacak ve öksürüğü geçirecektir.
• Çocuğunuzu uykuya yatırırken oda sıcaklığındaki balı sırtına sürüp, üstüne gazete veya kağıt havlu ile kapatıp, uyumasını sağlayın. 2-3 kez denendiğinde öksürüğü kesecektir.
• Ihlamurla ile ayva yaprağı beraber kaynatılıp içilirse, öksürük geçer.
• Bir miktar kekiği su ile kaynatıp içine bal koyup ılıtılır. Ilıyan karışım bebeklere verildiğinde öksürüğü geçer.
• Nişastayı suyla kaynatıp içine limon yada portakal suyu koyun biraz da tatlandırmak için pekmez ekleyin. Bu karışımı ılık ılık içirin. Çocuğunuzun öksürüğü hemen kesilecektir.
• Biraz zeytinyağını ısıtın, ve içine karabiber atarak pişirin, iyice yansın. Sonra ılınınca öksüren Çocuk veya yetişkin kişinin, sırtına ve göğsüne sürüp ovun. Üzerine, hafif emince sıcak bez örtün ve giyinmesini sağlayın.