Vulvodini (Vajina-Vulva Ağrısı) Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Vulvodini (vulvodynia), vajina (vulva) alanında görülen ağrılar olarak tanımlanır. Vulvodini (vulvar vestibulitis), enfeksiyon ve cilt sorunları gibi problemler ile izah edilemeyen kadının genital bölgesinde (vulvada) kalıcı ağrıyı tanımlamak için kullanılan tıbbi bir terimdir. Her yaş gurubundaki kadınları etkileyebilen bu durum genellikle sağlıklı aktif kadınlarda görülür. Ağrı vulvodininin en önemli semptomudur ve ortaya çıkan bir yanma, batma, tahriş veya keskin ağrı olarak karakterize edilebilir. Vulvodininin gerçek sıklığı bilinmemektedir fakat %15 kadar yüksek olabilir.

Vulva bölgesindeki sinir lifleri ile problemlerin bir sonucu olarak meydana gelir. Bu alan dokunmaya karşı süper hassaslaşması ve ağrılı olması bu alanlardaki sinir uçları ile karakterizedir. Ağrı sabit veya döngü halinde gelip gidebilir. Ağrı genellikle yanma, batma, kaşıntı, tahriş edici olarak tarif edilir. Cinsel ilişki, yürüyüş, oturma veya egzersiz yapma ağrıyı daha da kötüleştirebilir. Bu ağrı vajina büyük dudak ve küçük dudakta da mevcut olabilir. Ayrıca bazen klitoris, perine, mons pubis ve iç uyluğu da etkileyebilir.

Vulvodini sorunu genellikle aniden başlar ve aylar hatta yıllarca sürebilir. Bu durum hayatı tehdit eden bir durum olmasa da oldukça ağrılı bir süreç olabilir. Aynı zamanda bu durumun sonucunda kadının ruh hali üzgün ve depresif olabilir. Ne yazık ki cinsel ilişkide de çok zorlanma görülür ve bazen imkansız hale gelir bu yüzden bu ağrılar yüzünden kişinin eşi ile ilişkisinde de sorunlar ortaya çıkabilir.

Voulvodini terimi vulvar vestibülitis sendromu, disestezik vulvodini, siklik vulvovajinit ve vulvar dermatozlar olmak üzere toplamda dört ayrı klinik tabloyu tanımlamaktadır.

Vulvar Vestibülitis Sendromu (VVS): Vulvar vestibülitis sendromunda daha çok noktasal olmak üzere değişik derecelerde eritem, cinsel ilişki veya tampon yerleştirme sırasında ortaya çıkan ağrı ve idrar yaparken batma hissi vardır.

Siklik Vulvovajinit: Ağrı tipik olarak siklik olup, mensturasyon sonrasında ya da hemen öncesinde şiddetlenmektedir. Koitus (cinsel birleşme) sonrası özellikle de ertesi gününde ağrı artar. Kandida antijenine karşı bir hipersensitivitenin neden olduğu düşünülmektedir. Vajinal smear ve kültürler her zaman pozitif sonuç vermediğinden asemptomatik fazda da fungal kültür ile kandida varlığı araştırılmalıdır.

Disestezik Vulvodini: Esansiyel vulvodini, nörojen kaynaklı vulvodini ve pudental nevralji olarak ta isimlendirilir. Vulvar vestibülitis sendromunun aksine disestezik vulvodinide semptomlar devamlı olarak hastayı rahatsız eder ve ağrı daha geniş bir alana yayılmıştır. Ağrı, zaman zaman artar ve azalır, ancak daha çok sürekli ve ilerleyici olma eğilimindedir. Bu da yine hastada cinsel ilişkiden kaçınmaya yol açar, ancak disparoni VVS’ye göre daha azdır. Muayenede hafif derecede, yaygın bir eritem görüldüğü gibi, hiçbir bulgu bulunmayabilir.

Vulvar Dermatozlar: Başta allerjik ve kontakt dermatit, liken planus, liken simpleks kronikus olmak üzere çeşitli dermatolojik hastalıklar vulvada ağrı ve kaşıntıya yol açar. Diğer vulvodini tiplerinden farklı olarak eritem, erozyon, ya da vezikül gibi bulgular mevcut olabilir.

Vulva Nedir?

Kadın genital bölgesinin dış bölümünü oluşturan alana vulva denir. Bu bölgenin etli kısmı doğrudan pübik kemiğin üzerinde durur ve bu alana venüs tümseği (mons pubis – mons veneris) denir. Vulvanın dış dudaklarına büyük dudaklar (labia majora) denir. İçteki dudaklara küçük dudaklar (labia minör) denir. Klitoris iç dudakların tepesindedir. Kadınlarda vajinanın üstünde bulunan erektil cinsel organdır. Kısmen bir doku katlantısı ile kaplıdır.

Anüs ve vajina arasında kalan alana perineum denir. Küçük dudakların iç kısmına vestibül denir. Vajina ve üretra (idrar yolu) vestibüle açılır. Vestibülün tam içinde kayganlaştırıcı sıvıyı üreten bezlerin ağızları vardır.

Vulvodininin İki Ana Tipi Vardır:

Lokalize: Vestibulodynia, vulva vestibulitis sendromu (VVS) ve lokalize vulvar dizestezi olarak ta bilinir. Kadınların çoğunluğunda sadece vajinal açıklık (giriş holü) etrafındaki bir alanda ağrı hissedilir. Bu ağrılar genellikle cinsel ilişki, tampon yerleştirilmesi, jinekolojik muayene, uzun süreli oturma, pantolon giyme ve o bölgeye dokunulduğunda hissedilir. Clitorodynia (klitoris ağrı) olarak bilinen lokalize vulvodininin daha az oranda görülen formu çok ağrılı olabilir.

Genelleştirilmiş: Genelleştirilmiş vulvodinide olan kadınlar için ağrı tüm vulva bölgesinde hissedilir. Ağrı kendiliğinden oluşur ve nispeten sabittir. Uzun süreli oturma veya giyilen dar pantolonlar vulva alanında baskı uygulayarak tipik belirtileri şiddetlendirebilir. Her iki tipe ait belirtiler varsa bu karışık vulvodynia olarak bilinir.

Vulvodini Nedenleri Nelerdir?

Vulvodininin kesin nedeni bilinmemektedir. Sinirler ile ilgili bir sorunun sonucu olabileceği düşünülmektedir. Bazı araştırmalar vulvodini sorununu yaşayan kadınların vulva çevresindeki alanda, üretra (idrar yolu) ve vajina arasındaki alanda daha fazla sinir uçları ile doğmuş olabileceğini söylemektedir. Bu sinirlerin hasar görmesi durumunda bu alan aşırı duyarlı hale gelir. Bu hasarlar kronik pamukçuk, cinsel travma (cinsel istismar), yeterince ıslaklığa (yağlama) ulaşmadan cinsel ilişkiye girme ve doğum sonucu oluşabilir. Vulvodini bulaşıcı değildir. Bu kişisel hijyen ile ilgisi yoktur ve kanser belirtisi değildir.

Genel olarak vulvodini ile ilişkili olabilecek faktörler:

• Komorbiditeler ve diğer ağrı sendromları (ağrılı mesane sendromu, fibromiyalji, irritabl bağırsak sendromu, temporomandibular bozukluk)
• Vulvada tahrişe ve acıya neden olabilen cilt hastalıkları (liken sclerosus ve liken planus)
• Yaralanma veya vulva bölgesini çevreleyen sinirlerin tahrişi
• Bir enfeksiyon veya travma sonucu vulva hücrelerinde anormal tepki
• Sabun, banyo köpüğü veya ilaçlı kremlere olan duyarlılık (irritan kontakt dermatit)
• Kalıcı vajinal pamukçuk veya diğer vajinal enfeksiyonlar
• Kas ve iskelet sorunları (pelvik kaslarının aşırı aktivitesi, miyofasyal, biyomekanik)
• Nadir durumlarda (Behçet hastalığı, Sjögren sendromu)
• Mantar enfeksiyonları karşı aşırı duyarlılık
• Alerjiler veya hassas cilt
• Tekrarlayan herpes enfeksiyonu
• Yapısal kusurlar (perineal iniş)
• Hormonal değişiklikler
• Sinir hasarı veya tahriş
• Sık antibiyotik kullanımı
• Cinsel istismar öyküsü
• Kas spazmları
• İltihaplanma

Vulvodini Belirtileri Nelerdir?

• Ağrı ve sızlama
• Yanma
• Hamlık
• Ağrılı cinsel ilişki (disparoni)
• Zonklama
• Kaşıntı

Karşılaştığınız ağrı sürekli veya zaman zaman olabilir ve aylar hatta yıllarca sürebilir. Ancak başladığı gibi aniden ortadan da kalkabilir. Genelleştirilmiş olarak tüm vulva bölgesinde ağrı hissedebilirsiniz veya vajina (giriş holü) gibi sadece belirli bir bölgeye lokalize olabilir. Vulvar doku minimal iltihaplı veya şişmiş görünebilir fakat daha sık olarak vulva normal görünür.

Komplikasyonlar

Bu durum sinir bozucu olabilir ve seks yapmak istediğinize engel olabilir. Çünkü vulvodini duygusal sorunlara da neden olabilmektedir. Kadınlarda sık görülen seks korkusu (vajinismus) sorununa dönüşebilir. Diğer komplikasyonlar şunlar olabilir:

• Kaygı
• Depresyon
• Uyku bozuklukları
• Cinsel işlev bozukluğu
• Değişmiş beden imgesi
• İlişki sorunları
• Azalmış yaşam kalitesi

Vulvodini Tedavisi

Vulvodininin nedeni tam olarak bilinmediği için tedavisi de zordur. Aşağıdaki tedaviler genellikle vulvodininin belirtilerini hafifletmeye ve yaşam üzerindeki etkisini azaltmaya yardımcı olabilir:

İlaçlar: Steroidler, trisiklik antidepresanlar veya antikonvulzanlar kronik ağrı azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca antihistaminikler de kaşıntıyı azaltabilir.

Biofeedback tedavisi: Bu tedavide belirtilere nasıl tepki ve kontrol edileceği öğretilerek ağrıları azaltmaya yardımcı olunması sağlanır. Biofeedback şeklinde yapılan fizik tedavinin diğerlerine oranla çok daha yüksek bir başarısı olmuştur. Bu şekilde, pelvik kaslardaki kronik gerilimi azaltıp, kasları güçlendirmek mümkündür.

Lokal anestezikler: Lokal anestezik ilaçlar (örneğin; lidokain merhem) belirtileri geçici olarak rahatlatabilir. Doktorunuz rahatsızlığı azaltmak için lidokain merhemini cinsel ilişkiden 30 dakika önce uygulanmasını tavsiye edebilir. Topikal anestezik ilaçların etkisi sadece birkaç saat sürer ve uzun süre kullanımı vulvanın iritasyonuna yol açar. Bunlar cinsel ilişki sırasında, tampon yerleştirirken ve jinekolojik muayene sırasında hastayı rahatlatmak amacıyla kullanılabilir. Lidokain merhem veya başka bir anestezik ilaç kullanıyorsanız eşiniz de cinsel temastan sonra geçici uyuşukluk ile karşılaşabilir.

Sinir blokları: Sinir bloklarının lokal enjeksiyon ile tahrip edildiği bu yöntem ile ağrılardan kurtulabilirsiniz. Fakat mutlaka deneyimli bir doktor tarafından uygulanması gerekir. Tahrip edilmesi düşünülen sinir önce mevzi uyuşturucu (lokal anestezi) verilerek geçici bir süre ile devreden çıkarılır. Bunun amacı hem yöntemin etkili olup olmayacağının görülmesi hem de hastanın bu hissi yaşamasıdır. Hastanın ağrısı geçerse ve bölgeye giden ağrı hissi olmadan yaşayabileceğini belirtirse yöntem uygulanır. Her hastanın sinirleri tahribe uygun değildir. Önemli olan hastada kuvvet kaybı, felç meydana gelmeden sinirin tahrip edilebilmesidir.

Pelvik taban terapisi: Vulvodini problemini yaşayan birçok kadında rahim, mesane ve bağırsak destekleyen pelvik taban kaslarında gerginlik görülür. Bu kasları gevşetmeye yönelik egzersizler ağrıları hafifletmeye yardımcı olabilir.

Cerrahi: Vestibuloplasti ve perineoplasti şeklinde iki değişik yöntem vardır. Perineoplastide tüm vulvar vestibül dokusu çıkartılıp atılırken, vestibuloplastide vestibüle giden pudental sinir dalları kesilir ve vestibül derisinin büyük bir kısmı sağlam bırakılır. Yapılan bir çalışmada olguların %80’inde perineoplasti sonucunda semptomların yok olduğu ya da azaldığı, sadece %5.7’sinde şiddetli disparoninin devam ettiği kaydedilmiştir.

Vulvar ağrılarının duygusal ve psikolojik yönü de olabilir bu yüzden bazı kadınların psikolojik danışmanlık ve cinsel terapi eğitimi alması da gerekebilir.

Vulvodini Nasıl Kontrol Altına Alınabilir?

Aşağıda yer alan ipuçları ile yaşam tarzınızda değişiklikler yapmanız vulvodininin belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir:

• İç çamışırlarının temizliğinde dermatolojik olarak onaylanmış deterjan kullanın ve ayrıca yumuşatıcı kullanmayın.
• Vulva alanını temiz ve kuru tutun. Islak mayo veya nemli spor kıyafetleri ile uzun süreli oturmaktan kaçının.
• Rahat olması adına gevşek pantolon ve etek giyin ve külotlu çorap giymekten kaçının
• Cinsel olarak aktif iseniz cinsel ilişki öncesinde bir yağlayıcı uygulayın
• İdrara çıkmada ve ilişki sonrası soğuk su ile vulva alanını durulayın
• Yumuşak, beyaz ve kokusuz tuvalet kağıdı kullanın
• İç çamaşırlarınız %100 pamuklu ve beyaz olmalı
• Vulva alanının şampuan ile temasından kaçının
• Klor dolu sıcak küvet veya havuzlardan kaçının
• Düzenli uyku, günlük egzersizler yapın ve stresten uzak durun