Ülser Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Ülser veya Peptik Ülser (açık yara) sık karşılaşılan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Ülser, mide veya onikiparmak bağırsağı iç yüzeyinde genellikle helicobacter pylori’nin neden olduğu bir mikrobik enfeksiyon sonucu oluşan bir yaradır.

Bu yaralar ağızda çıkan pamukcuğa benzeyen ama ondan çok daha büyük ve derin olan, kas tabakasına kadar uzanım gösteren yaralardır. Mide, besinleri parçalayıp sindiren hidroklorik asit ve pepsin gibi enzimler salgılar. Bir sümüksü katman (mukus) mideyi kaplayarak asitten korur. Kasların kasılması ve iltihaplanma reaksiyonunda rol oynayan hormona benzer prostaglandinler de bu içyüzeyin korunmasına yardımcı olur. Bu savunma mekanizmaları işlerini uygun biçimde yerine getiremez, asit ve pepsin iç yüzeyi aşındırırsa ülser denilen açık bir yara oluşur.

Helicobacter pylori midenin mukus salgılama yetisini azaltarak asitle zedelenmesine ve peptik ülserlerin oluşumuna zemin hazırlayan üreaz enzimi salan bir mikroptur. Birçok kişide H. pylori enfeksiyonu bulunmasına rağmen bu kişilerin hepsinde ülserlere neden olmaz. Aspirin, naproksen ve ibuprofen gibi uzun süreli steroid yapısında olmayan antienflamatuar ilaç (NSAID) kullanımı da peptik ülserlere neden olabilmektedir.

 Bilgicik:  Toplumumuzda herhengi bir zamanda mevcut ülserli hasta (yeni geçiren veya geçirmiş) yüzdesi %2-6’dır. Duedenal (onikiparmak barsağı) ülseri, mide ülserine göre çok daha fazla görülür. Duedenal ülser 30-50 yaşları rasında daha sık olup, erkeklerde kadınlara göre 2-4 kat daha fazladır. Mide ülseri 60 yaşından sonra daha sık gözlenir ve kadınlarda daha çok görülür.

Ülserin Nedenleri Nelerdir?

En büyük neden “helicobacter pylori” adlı bir mikroptur ve düzenli NSAİ ilaçlar (aspirin, antiromatizmal ilaçlar) alımıdır. Diğer muhtemel nedenler arasında genetik yatkınlık (irsiyet), her türlü stresler, kortizon türü ilaçlar, alkol, sigara, kahve alışkanlığı, çevre kirliliği sayılabilir.

Ülser Hastalığı Belirtileri

• Özellikle üst karında hissedilen kemirici, yakıcı karın ağrısı
• Yemeyle ya da antiasitler almayla şikayetleri düzelmesi
• Öğünlerden birkaç saat sonra veya bazen öğünlerden hemen önce kötüleşen ağrı
• Gece uykudan uyandıran mide ağrıları

Eğer bir ülser kanarsa;

• Parlak kırmızı renkli veya kahve telvesi gibi sindirilmiş kan kusma ile
• Siyah renkli dışkılama (parlak zift renginde) olur

Ülser Hastalığı Nasıl Gelişir?

Mide mukozasının asitin yakıcı etkilerine karşı koruyan, mukus üreten koruyucu hücre tabakası vardır. Mukus tabakası yok olduğu zaman ülserler gelişir.

Ülserler;

• Helicobacter Pylori adlı bakterinin varlığı (en sık sebep)
• Aşırı asit üretimi
• Asitin yakıcı etkilerine karşı midenin koruyucu tabakasının direncinde azalma varsa gelişir

Ülserler en çok;

• Anti-enflamatuar ilaçlar (örneğin Aspirin, İbobrufen, Naproksen vs) alanlarda
• Alkol alanlarda
• Sıgara içenlerde
• Çok fazla kafein tüketenlerde; bol miktarda kahve, çay, kola içenlerde
• Çok stresli kişilerde sıktır

Hastalığın Tanısı Nasıl Konur?

Doktorunuz sizin şikayetlerinizi dinleyecek, varsa başka hastalıklarınız hakkında bilgi edinecek ayrıca sizi muayene edecektir. Daha sonra sizden muhtemelen şu incelemelerden biri ya da bir kaçını isteyecektir;

• Mide duodenum grafisi (bu gün pek tercih edilmiyor, endoskopik inceleme en tercih edilenidir, kanama durdurucu girişimlerde yapılabilmektedir)
• Helicobacter Pylori testler; biyopsi, dışkıda HP veya üre-nefes testi gibi
• Dışkıda gizli kan testi
• Kan eksikliğinin seviyesinin tespiti için (belirgin veya gizli mide kanaması dolayısıyla) kan testler,
• Endoskopik inceleme (ince ve ucunda kamera olan ışıklı bükülebilen bir aletle ağızdan girilerek midenizin içini birebir görerek tanı koyma işlemi)
• Biyopsi alma; endoskopik inceleme sırasında özellikle Helicobacter Pylori isimli ülser yapıcı bakterinin varlığını saptamak ya da anormal dokulardan (tümoral) örnek alarak patolojik incelemeye göndermek (hücre tipini öğrenerek on göre tedavi metodu)

Ülser (Peptik Ülser) Tedavisi

Tedavinin amacı; ağrının geçmesi, ülserin iyileşmesi ve ülser komplikasyonlarının önlenmesidir. Tedavi aynı zamanda ülserin tekrar çıkmasını da önleyebilir. Eğer çok şiddetli şikâyetleriniz varsa veya kanama varsa genel durumunuz düzelene kadar hastanede yatarak takip ve tedaviniz gerekebilir.

• Antiasitler (sıvı şeklinde olanlar tablet olanlardan daha etkilidir)
• Midedeki asitin üretimini azaltan ilaçlar
• H. Pylori bakterisini tedavi eden ilaçlar
• Sucralfate; ülser bölgesinde koruyucu bir tabaka üreten bir ilaç verebilir
• Antiasitler, bir süre kullanıldıktan sonra yan etkiler üretebilir
• Eğer ilaçlarla ilgili her hangi bir problem çıkarsa doktorunuza haber vermelisiniz
• Stres gastrik ülserlerin gelişmesine katkıda bulunduğu için yaşam biçiminizde değişiklikler yapmanız gerekebilir

Kendimizi Nasıl Koruyabiliriz?

• Doktorunuzu verdiği reçeteyi dikkatlice uygulayın ve kontrollerinize gidin
• Sigara ve alkol kullanmayın
• Kuvvetli bitkisel olmayan çaylar, kahve (kafeinli veya kafeinsiz) ve asitli içecekler (kola, gazoz vs) içmeyin
• Midede rahatsızlık yapabilecek ilaçlardan (Aspirin, ibobrufen ve naproksen gibi) kaçınız. (doktorunuza actetaminofen kullanıp kulanamayacağınızı sorunuz)
• Yeme alışkanlıklarında değişiklikler (düzenli yemek yemek, gece yememek, mideyi çok doldurmamak gibi) yapmanız gerekebilir.
• Stresle nasıl başa çıkılır öğreniniz, anksiyete ve stres yapan durumlar için gerekirse profesyonel yardım alınız
• Sık istirahat ediniz
• Doktorunuzun önerdiği şekilde egzersiz yapınız

Diyet Olarak (genel olarak önerilenler);

Serbest olanlar;

• Süt, salep, açık çay, bitkisel çaylar (ıhlamur vs), meyveli süt.
• Haşlama et ya da ızgara et ve tavuk
• Haşlanmış sebze ve meyveler (komposto şeklinde)
• Haşlanmış yumurta, beyaz peynir, kaşar ve dil peyniri, bal, reçel, zeytin
• Pirinç, makarna
• Pişmiş sebzeler
• Sade kek, sütlü tatlılar, komposto, jöleli tatlı, lokum, kabak tatlısı
• Zeytinyağı, çiçek yağı, mısırözü yağı
• Tuz, tarçın, kekik, nane, kimyon

Yasak Olanlar;

• Çay, kahve, neskafe, kolalı ve karbonatlı içecekler, alkollü içecekler, konserve, meyve suları
• Kızarmış et veya tavuk, sakatat, şarküteri ürünleri (sucuk, salam vs)
• Sahanda yumurta, diğer peynirler (tulum)
• Kuru fasulye, nohut, bulgur, soğan, mısır gibi gaz yapıcı besinler
• Kızartmalar
• Çikolata, çikolatalı pasta, kuru yemiş, yağda kızarmış hamur tatlıları, tahin helvası
• Margarin, kuyruk yağı
• Acılı baharatlar, turşu, sirke, limon ve greyfurt suyu, limon tuzu

Diğer Ülser Tipleri

Dil Ülseri

Dilde görülen; etrafı kırmızı, içi su dolu küçük kabarcıklar, dil ülserinin belirtisi olabilir. Derin ve sert kenarlı dil yaralarında, mutlaka doktora başvurmak gerekir. Diğer dil yaraları, hazımsızlık veya gripten kaynaklanabilir.

Onikiparmak Bağırsağı Ülseri

İncebağırsağın 25 santimetre kadar olan ilk bölümüne onikiparmak bağırsağı denir. C harfi görünümündedir. Onikiparmak bağırsağında meydana gelen ülsere tıp dilinde duodenum ülseri denir. Tedavi eidlmeyen gastrit, fazla asit, sinir bozukluğu, düzensiz hayat, gürültü, fazla miktarda sigara, çay, kahve ve alkol kullanmak, safra kesesi veya karaciğer yetersizliği, kalp hastalıkları, hormon dengesizliği, dengeli bir şekilde beslenememe, çok sıcak veya çok soğuk yiyecekler, haddinden fazla et, hamur işleri veya baharatlı yiyecekler ve bazı ilaçlar; onikiparmak bağırsağında ülserin meydana gelmesine yardımcı olur. Hasta, mide ekşimesi ve ağzına ekşi su gelmesinden şikayet eder. Ayrıca dili paslı, rengi solgundur, baş dönmesi ve fazla terleme de görülür. Midesinin üstüne basılınca, ağrı hisseder. Yemeklerden sonra da göğse doğru yayılan bir ağrı belirir. Bu belirtiler, ilk bahar ve sonbahar aylarında daha da artar. Tedavi için yapılacak ilk iş, hastalığı doğuran nedenleri ortadan kaldırmak, yemekleri az, fakat sık sık yemek, istirahat etmek ve üzüntüden uzak yaşamaya gayret etmektir.

Ülseratif Kolit

Kalın barsakla rektumun, kronik iltihabı ve ülserasyonudur.

Ülseratif Kolitis

Stres sonucuda ortaya çıkanbilen ve kalın bağırsakla rektumu kaplayan kanamalı yaralar.

Varis Ülseri

Daha çok, bacağın alt kısmında görülen yuvarlak bir yaradır. Nedeni, varisli yerde meydana gelen herhangi bir yaralanmadır. Hastalık bacağın alt kısmında, bileğe yakın bir yerde yuvarlak bir yara olarak ortaya çıkar. Ayak bileği şişer, deri esmerleşir ve bazen de ağrı hissedilir. Doktor tedavisi şarttır.