A Vitamini Nedir? Faydaları Nelerdir?

A vitamini faydaları, a vitamini, 1913 bulunan 1930 da kimyasal yapısı tanımlanan bir vitamindir.

Wisconsin Üniversitesinden McCollum ve Davis ile Yale Üniversitesinden Osborne ve Mendel eş zamanlı olarak A vitaminini buldular. Deney hayvanlarının günlük besinlerinden doğal yağlar çıkarıldığında bunların sağlıklarının bozulduğunu gözlemlediler. Büyüme ve gelişme sorunlarına ek olarak bağışıklık sistemleri de zayıflamıştı. Ayrıca bu kısıtlanmış rejim nedeniyle hayvanlarda ciddi göz iltihabı görüldü. Kısıtlamaya son verilip tereyağı ve balık yağı günlük beslenme programına eklendi. Her şeyin hızla düzeldiği görüldü. Önceleri enfeksiyonları önlediği bilinen A vitamini şimdilerde bağışıklık sisteminin başlıca belirleyicisi olma özelliğini kazandı. A vitamini gibi karotenler de bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde oldukça etkilidir. Bazı karotenler A vitaminine dönüşebilmektedir.

Karotenler

Karotenler doğal oluşan pigmentler içinde en fazla çeşidi olan gruptur. Bunlar oldukça renkli ( kırmızı-sarı) yağda çözünebilen bileşiklerdir. Sebze ve meyvelerin renk, koku ve tatlarını verirler. Fotosentez yapan tüm canlılar bunu karotenler yardımıyla gerçekleĢtirmektedir. Bu bileşikler yalnızca fotosentezde rol oynamakla kalmayıp fotosentez esnasında ortaya çıkan sayısız serbest radikallere karşı da canlıyı korumaktadırlar.

Bu güne kadar 600 den fazla karotenoid tanımlanmıştır. Bunlardan sadece 30–50 sinin A vitamini aktivesi vardır. Önceleri, bir karotenin biyolojik aktivitesinin, dönüştüğü A vitaminiyle aynı olduğu düşünülüyordu. Ancak yapılan yeni çalışmalar karotenlerin bunun dışında birçok farklı fonksiyonlarının olduğunu göstermiştir. Beta-karoten, provitamin A aktivitesi nedeniyle karotenoidlerin en aktifi olarak tanımlanmıştır. Ancak daha fazla anti oksidan etkiye sahip diğer karotenler de vardır.

Retinol

A vitamin yağda çözünebilen berrak sarı bir kristaldir. A vitamininin gözün retinasında görevli alkol formuna retinol denir. Retinol doğal olarak uzun zincirli halde bulunur. Retinolün aldehid formuretinal (retinaldehid) olarak isimlendirilir. Retinolün asidik formuna retinoik asit denir. Retinol görmede, retinol üremede, retinoik asit ise büyüme ve diferansiasyon diğer fonksiyonlarda görevlidir.

Retinoik asidin sentetik formları birçok cilt sorununun  tedavisinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Son zamanlarda bazı kanser türlerinin tedavisinde kullanılmaktadır.

A Vitamini Faydaları

• Sağlıklı deri ve saçlar için gereklidir
• Diş, dişeti, ve kemik gelişiminde önemli rol oynar
• Normal iyi görme de ve gece görme de etkilidir
• Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir
• Akciğer, mide, üriner sistem ve diğer organların koruyucu epitelinin düzeninde rol oynar

A Vitamini Eksikliği

• Gece körlüğü
• Xerophthalmia ( korneanın anormal kuruması ve kalınlaşması = göz kuruluğu)
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması, enfeksiyonlara elverişli hale gelme
• Akne (sivilce) oluşumunda artış
• Yorgunluk
• Diş, diseti ve kemiklerde deformiteler

A Vitamini Besin Kaynakları

A vitamin kaynakları karaciğer, böbrek, süt ve tereyağıdır. Provitamin A kaynakları yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak ve kara lahana) ve turuncu renkli sebzelerdir (havoc, patates, kabak).

Karotenler yeşil bitkilerin klorofillerinde protein ve yağlara bağlı olarak bulunur. Beta koroten yeşil bitkilerde en çok bulunan A vitamin formudur. Daha koyu yeşil renkli sebzeler daha fazla karoten içerir. Kırmızı ve mor meyve ve sebzeler (domates, kırmızı lahana, böğürtlen, ve mor erik) fazla miktarda A vitaminsiz pigment içerir (flavonoidler gibi). Tahıllar ve baklagiller de önemli karotenoid kaynağıdır. Hayvansal gıdalarda da (örneğin balık, yumurta sarısı, kabuklu deniz hayvanları, kümes hayvanları) karotenoid bulunur. Karotenoidler gıdalara renk vermek için sıkça kullanılmaktadır.