Sifiliz (Frengi) Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Yönetici 18 Mart 2023 Leave a comment 573 Views

Sifiliz (syphilis), cinsel temas yoluyla yayılan bakteriyel bir enfeksiyondur. Sifiliz (frenginin) ilk belirtileri küçük ve ağrısız yaralar ile başlar. Bu yaralar cinsel organlarda (penis, vajina), rektumda ve ağız içinde görülebilir. Frengi enfeksiyonu, treponema pallidum bakterisinin neden olduğu ciddi ve bulaşıcı bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde kalp problemleri, nörolojik problemler (nörosifiliz), körlük, demans (bunama) ve ölümle sonuçlanabilir.

Bilgicik: Amerika Birleşik Devletleri’nde 1996’dan bu yana özellikle erkek erkeğe seks (eşcinsel erkekler) arasında artış görülmektedir. ABD Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi verilerine göre 2018 yılında 56.400 vaka bildirilmiştir. Bu oranlara göre kadınlar arasında düşüşe geçmiştir fakat erkekler arasında artış devam etmektedir.

Her yüz bin kişiden ortalama 2.5 kişide görülen, Afrika kökenli Amerikalılarda, beyazlardan 30 kat daha fazla ortaya çıkan bir hastalıktır. Çok eski zamanlardan beri bilinir ve vücudun bir çok bölgesinde etkili olabilir. Son yıllarda frengi hastalığına yakalananlarda artış olmaktadır. Bunun sebebi korunmasız cinsel ilişki ve cinsel sapkınlıklardır. İlişkide serbestliğin ve homoseksüelliğin artması hastalığın yaygınlaşmasında etkili olmuştur. Her yıl yaklaşık 15 milyon kişi bu hastalığa yakalanmaktadır.

Uluslararası İstatistikler: Frengi, birçok gelişmekte olan ülkede Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa’da özellikle Doğu Avrupa’nın bazı bölgelerinde yaygındır. En yüksek oranlar Sahra altı Afrika’da, Güney ve Güneydoğu Asya’da bulunmaktadır. Üçüncü en yüksek oranlar, Latin Amerika ve Karayip bölgelerinde bulunmaktadır. Sibirya’nın bazı bölgelerinde, 1999 yılı itibariyle 100,000 nüfus başına 1.300 vakaya rastlanmıştır. Bunların çoğu 20-29 yaşları arasındaki erkek ve kadınlardır.

Klinik olarak frengi, doğuştan ve tedavi edilmemiş olarak 4 ayrı evrede ortaya çıkar:

Erken veya Birincil Sifiliz (10 – 90 gün): Bu dönem hastalığın tedavisi için en uygun dönemdir. Bir hafta ile üç ay içinde gelişen şankır ile kendini gösteren evredir. Boğaz, penis, vulva, vajina, anüs, serviks, dil, dudak ve vücudun diğer bölgelerinde görülebilen mercimek büyüklüğünde kırmızı, ağrısız bir kabartı, şişkin ve düzgün kenarlı bir genital ülser ile kendini belli eder. Buna “frengi şankrı” denir. Frengi şankrı, ağrısızdır, çok defa bir tanedir. Şankır çıktıktan 8-10 gün sonra, o bölgenin lenf bezlerinde frengi mikropları yerleşerek onları şişirirler. Bezler sert ve ağrısızdır. Şankır kendiliğinden yavaş yavaş iyileşir. Kadın hastaların %50’si ve erkek hastaların %30’u şankır’ı fark etmeyebilirler.

İkincil Sifiliz (1-3 ay): İkincil evrede el, avuç ve ayak tabanlarında farklı bir görünüme sahip döküntüler görülür.
Bu evrenin en sık görülen bulgusu deri döküntüleridir ve son derece bulaşıcıdır. Mikrobun vücuda girişinden yaklaşık iki ay sonra, vücuttaki bütün lenf bezlerinde şişlikler görülür. Dış genital organlarda ve anogenital bölgelerde lezyonlar ‘kondiloma lata’ diye adlandırılan geniş kabarık plaklar şeklinde olabilir. Düzensiz bir ateş, geceleri artan baş ağrısı, yogunluk, kilo kaybı, saç dökülmeleri, düşkünlük, iştahsızlık, terlemeler, kemiklerde geceleri artan ağrılar ve uyutmayan sinirsel ağrılar gibi genel semptomların görüldüğü evredir. Dalak büyüyebilir ve sarılık da olabilir. Belirtiler tedavi olsun veya olmasın geçecektir.

Latent (Gizli) Sifiliz: Herhangi bir belirtisi bulunmadan bekleyen (uyku moduna) geçen dönemdir. İkincil frengi’li tedavi edilmemiş tüm hastalar 4-12 hafta içinde kendiliğinden gerileme gösterir ve latent yani gizli frengi dönemine girer. Bu zaman aralığı belirtisiz bir dönemdir. Bu dönemde hastalar ya ara ara ikincil frengi atakları ya da belirtisiz bir hastalık geçirirler.

Üçüncül Sifiliz (4-10 yıl sonra): Enfeksiyonun son aşamasıdır. Tedavi edilmeyen hastaların yaklaşık %15 ila %30’u bu evreye ulaşılır. Bu devrede mikrobun gücü azaldığı için, bulaşma özelliği de azalmıştır. Bu dönemde vücutta pembemsi, 1-2cm çapında halkalar yapabilen lekeler görülür. Birincil, ikincil veya gizli sifiliz tedavi edilmezse, bakteriler yayılır ve beyin, sinirler, gözler, kan damarları, karaciğer, kemik, eklemler ve iç organlara zarar verebilir. Aynı zamanda anevrizma, felç ve kalp hatalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Doğumsal Sifiliz: Doğuştan olan frengi, frengili bir kadının hamileliği sırasında mikropların bebeğe geçmesinden dolayı ortaya çıkar. Ancak belirtiler fötüs 4. aydan sonra etkilendiğinde ortaya çıkabilir.

Doğuştan olan frengi üç bölümde incelenir:

Cenin frengisi: Cenin, genellikle 6-7. aylarda ölür ve düşük halinde dışarı atılır.

Süt çocuğu frengisi: Belirtiler ya doğarken vardır veya birkaç hafta sonra ortaya çıkarlar. Çocuğun el içi ve ayak tabanlarında içi su dolu kabarcıklar vardır. Özel bir nezle hali vardır. Dalak büyük olup yalancı felç de görülür. Deride ve ağız içinde çeşitli frengi hasarları görülür.

Gecikmiş çocukluk frengisi: Belirtiler dört ve daha ileri yaşlarda ortaya çıkarlar. Burada damak iltihaplanması, çentikli dişler, gözün camsı cisminde bozukluk, burun çöküklüğü ve iç kulak sağırlığı söz konusudur. Damak kırmızı ve ağrılı bir hal alır, ağzın içi beyaz kabarcıklarla çevrelenir ve ateşli nöbetler geçirilir.

Sifiliz (Frengi) Bulaşma Yolları

Cinsel temas ile (vajinal, anal veya oral seksle)
Aynı tabak, bardak, çatal, kaşık kullanımı
Giysilerin paylaşımı
Klozet ve kirli ortamlar
Spa ve banyo küvetleri
Kapı kolları
Yüzeme havuzları
Doktor ve hastabakıcılarda mesleki olarak
Kan ve organ nakli
Ceninin virüsü taşıyan anneden hastalığı alması

Sifiliz (Frengi) Nedenleri

Hastalığın nedeni 1905’de, Schaudinn ve Hofmann tarafından bulunan Treponema Pallidum adı verilen bir bakteridir. En sık öpüşme ve cinsel ilişki ile bulaşır. Bakteriler deri ve mukozadaki ufak kesik ve sıyrıklar aracılığıyla vücuda girer. Aynı zamanda gebelikte veya doğumda bebeğe bulaşabilir buna da konjenital sifiliz denir.

Sifiliz (Frengi) Genel Belirtileri

Genital bölge ve kasıklarda rahatsızlık
Yorgunluk
Mercimek büyüklüğünde kırmızı ve ağrısız bir kabartı
Vücuttaki bütün lenf bezleri şişerler
Deri altı nodülleri
Şaç dökülmesi
Alında sert şişlikler
Güve yeniği manzarası gösterecek şekilde saç dökülmesi
Dudak üzerinde beliren sertlikler
Deri renginde değişiklikler
Deride pembe lekeler
Deride küçük kabartılar
Deride cerahat toplantıları
Boyun bezlerinin şişmesi
Cerahatli yaraların olması
Kolda akıntılı yaralardır
Menenjit
Çeşitli felçler
Körlük
Sağırlık
Kalp hastalıkları
Ölüm

Sifiliz (Frengi) Risk Faktörleri

Korunmasız cinsel ilişki
Birden fazla partnerle seks
Eşcinsellik
HIV (aids) hastaları

Sifiliz (Frengi) Korunma Yolları

Kuşkulu cinsel temastan uzak durmak
Tek eşlilik
Kondom kullanmak
Oral seksten kaçınmak
Gebelerin sifiliz yönünden taranması
Uyuşturucu maddelerden uzak durmak

Frengi Tanısı

Kan: Kanda sifilizle savaşmak için üretilen antikorlar yıl boyunca vücutta kalır bu yüzden enfeksiyonu belirlemekte kullanılır.

Yaralar: Doktorunuz yaradan bir parça alarak mikroskop ile analiz edebilir. Bakterinin varlığı bu şekilde ortaya çıkabilir.

Beyin omurilik sıvısı: Eğer frengi sinir sistemi komlikasyonlarına sebep olmuşsa omurilik sıvısı örneği alınabilir.

Sifiliz (Frengi) Tedavi

Birincil (primary) ve ikincil (secondary) frengi enfeksiyonu penisilin enjeksiyonu, antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Ancak enfeksiyon ile oluşan hasarlar düzelmeyebilir. Penisilin en yaygın ve en etkili tedavi yöntemidir. Penisilene karşı alerjisi olan kişilerde ise doksisiklin, azitromisin, veya seftriakson gibi ağızdan alınan antibiyotikler ile tedavi edilir. Fakat tedavi için geç kalınmışsa kalıcı zararlar ve ölüm görülebilir. Tedavi sırasında tüm yaralar iyileşene kadar cinsel temastan kaçınılmalıdır.

Penisilin
Tedavi doktor kontrolü altında yapılmalıdır
Tedavinin etkinliği özel frengi testleri yapılarak araştırılır

Enfeksiyonun Sonuçları (Komplikasyonlar)

Enfeksiyon sonrası oluşabilecek sorunlar:

İnme (felç)
Menenjit
Sağırlık
Görsel problemler
Bunaklık

Hamilelik ve Yeni Doğan Bebek: Bakteri anneye bulaşmışsa düşükler, erken doğum ve ölü doğumlar görülebilir. Eğer fetüs (cenin) bakteriden etkilenmişse konjenital (doğumsal) sifiliz olabilir. Konjenital sifiliz hayatı tehdit edebilir. Doğan bebekte şunlar görülebilir: