İştahsızlık (Anoreksi) Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Yönetici 17 Mart 2023 Yorum Ekle 535 Görüntüleme

İştahsızlık (anoreksi), yemek yeme isteğinin azalması durumudur. İştahsızlık (iştah kaybı: loss of appetite) nedenleri üzüntü, depresyon veya herhangi bir hastalık olabilir. Hastalık tedavi edildiğinde genelde iştah normale döner. Tedavi edilmeyen iştah kaybı vitamin ve diğer besinlerin eksikliğine bağlı olarak beraberinde anoreksiya nervoza (aşırı kilo kaybına) sebep olabilir buda çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

İştah Nedir? İştah, içgüdüsel olarak hissedilen doğal bir yeme (gıda – içecek isteği) arzusudur.

İştahsızlık Nedenleri Nelerdir?

İştah kaybı, enfeksiyon, hastalık ve alınan bazı ilaçlardan kaynaklanabilir. Kişi aldığı ilaçları gözden geçirmeli ve bir uzmana görünmelidir.

Enfeksiyonlar: Hiv, piyelonefrit, zatürre, tüberküloz ve hepatit gibi geçirilen enfeksiyonlar (hastalıklar) akciğerleri, karaciğeri ve böbrekleri etkileyebildiği için iştah kaybına yol açabilir.

Kronik Hastalıklar: Böbrek hastalıkları, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, kalp yetmezliği, crohn hastalığı, irritabl bağırsak sendromu (spastik kolon), çölyak hastalığı ve kolit gibi uzun süreli sindirim sistemini etkileyen hastalıklar da iştahı etkileyebilir.

Kanser: Kanser genellikle ciddi kilo kaybına yol açar. Mide, kolon, pankreas ve yumurtalık kanseri özellikle iştah azalmasına neden olabilir. Kemoterapi ve radyasyon gibi kanser tedavileri de iştah azalması ile sonuçlanır.

Endokrin Hastalıklar: Tiroid bezi, hipofiz bezi, böbreküstü bezlerindeki sorunlar iştah azalmasına neden olur.

İlaçlar: Digitalis, quinine, metronidazole ve kemoterapi ilaçları.

Gebeliğin ilk 3 ayı: Gebeliğin ilk aylarında mide bulantısı ve kusma sonucu iştah kaybı görülür. Bu nedenle hamile bayanlar bu ayalarda kilo kaybeder.

Ruh sağlığı sorunları: Stres ve depresyon da iştahı etkiler.

Genel olarak iştahı etkileyen birçok neden olabilir. Bunlar:

Diş veya protez ile ilgili sorunlar
Aktinomikozis hastalığı
Addison hastalığı
Alkolik karaciğer hastalığı
Çocuklarda astım
Aşırı yeme bozuklukları
CMV enfeksiyonu (sitomegalovirüs)
Kalın bağırsak hastalığı (dizanteri)
Dış gebelik (ektopik)
Endokardit (kalp kapakçıkları ya da kalp iç zarının iltihaplanması)
Apandisit (körbağırsak üzerinde apandisin iltihaplanması)
Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH)
İnsan bağışıklık yetmezlik virüsü Hiv (aids)
Tiroid hormonu eksikliği (hypothyroidism)
Gebelik (hamileliğin ilk ayları)
İlaç kullanımı (antibiyotikler, kemoterapi ilaçları, kodein ve morfin kullanımı)
Amfetamin, kokain ve eroin gibi uyuçturucu madde kullanımı
Giardiasis enfeksiyonu
Leptospiroz enfeksiyonu
Hepatit C
Kabakulak
Tenya enfeksiyonları
Mide iltihabı (gastrit)
Zatürre (pnömoni)
Gıda zehirlenmesi
Grip
Mononükleoz
Kolon kanseri
Yumurtalık kanseri
Mide kanseri
Pankreas kanseri
Kronik karaciğer hastalığı
Kronik böbrek yetmezliği
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (koah)
Bunaklık (dementia)
Kalp yetmezliği

Çocuklarda İştahsızlık Nedenleri Nelerdir?

İştahsızlık 2 ila 6 yaş arasındaki çocuklarda çok yaygın bir sorundur. Bu sorunlardan bazıları aşağıdaki sağlık problemleri olabilir. Bunlar:

Depresyon
Gastroenterit
Sistemik lupus eritematozus
Jüvenil romatoid artrit
Konjestif kalp yetmezliği (KKY)
Gebelik enfeksiyonları (HIV, hepatit A, B, C)
İdrar yolu enfeksiyonu (piyelonefrit)
Mycobacterium tuberculosis mikrobu
Salmonella enfeksiyonu
Shigella enfeksiyonu
Escherichia coli
Kabızlık
Hiperkalsemi
Panhipopituitarizm
Kurşun zehirlenmesi
Çinko eksikliği
B12 eksikliği
Demir eksikliği
Klorür eksikliği
İlaç zehirlenmesi
A vitamini zehirlenmesi (hipervitaminöz a)

Çocuklarda İştahsızlık İçin Ne Yapılmalı?

Yemekleri çekici bir şeiklde sunun (özellikle çocuklar için yapılan ilginç ve renkli şekillerdeki kaşık ve tabak kullanarak).

Mümkün olduğunca çocuğunuza yemek zamanı ayırın.
Çocuğunuza hangi gıdaları, yemekleri yiyeceğini öğretin.
Öğünler arası küçük aperatiflere izin verin.
Yemekleri küçük porsiyonlarda servis edin.
Çocuğunuza günlük vitamin verin (çocuk doktoruna başvurun)
Geceleri yemek vermek için uyandırmayın.
Çocuğunuzu yemek yemiyor diye azarlamayın ve tehdit etmeyin.
Çocuğunuzu zorlamayın.

Anoreksi (iştah kaybı) ve Kanser İlişkisi

Ulusal Kanser Enstitüsü’ne göre kanser hastalarının 15 ila 25 oranında anoreksi’den etkilemektedir. Kemoterapi, radyoterapi ve kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar genellikle iştahsızlığı kötüleştirebilir. Bu tedavilerde yeme isteği azalır bunun yanında bulantı, kusma, ağız kuruluğu ve ağız yaralarına neden olabilir.

Kanser ameliyatları da anoreksiye neden olabilir. Kanser iç organları etkilemişse bu durumda cerrahi işlemler gerçekleşebilir. Sindirim organları veya çevresinde yapılan bu müdahalelerde hastalarda iştahsızlık gelişebilir.

Anoreksi (iştah kaybı) ve Alzheimer Hastalığı

Alzheimer hastalığı ilerledikçe iştah kaybı belirgin hale gelir. Hastalar yemek yemeyi çoğu zaman reddeder. Yemek yememenin olası nedenleri şunlardır:

Gıdaları (yiyecekleri) tanımada zorluk çekmek tanımak için yetersizlik
Kötü uydurma protezler
Bazı ilaçların alımı
Fiziksel aktivite eksikliği
Koku ve tat alma duyularında azalma

Anoreksi (iştah kaybı) ve Parkinson Hastalığı

Parkinson hastalığından muzdarip olan insanlarda anoreksiya gelişebilir. Şiddetli depresyon sonucu bazı hastalar sıklıkla bir yeme alışkanlığından uzaklaşabilir. Hastalıkta kullanılan Levodopa, dopamin ve diğer ilaçlar da yeme isteğini sınırlayabilir ve bulantıya neden olabilir.

İştahsızlık Belirtileri Nelerdir?

İştah kaybı belirtileri kişiden kişiye göre çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Şiddetli iştahsızlık, kilo kaybı ve yetersiz beslenmeye neden olabilir. Aynı zamanda, kas erimesi ya da kaşeksi olarak adlandırılan kas kütlesinin kaybına neden olan belirtiler orataya çıkabilir. Genel olarak iştah kaybı belirtileri şunlardır:

Yemeğin tadını beğenmeme
Yemeğin koktuğunu söylemesi
Çok sevdiği yemekleri yememeye başlaması
Zorla çiğneme ve yutma
Birkaç lokmadan sonra yemekten vazgeçme
Hep aynı yemekleri yeme
Erken doyma

İştahsızlık Tedavisi

İştahsızlığın bir çok nedeni olabildiği için uzman doktor ve diyetisyen tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenir. Öncelikle kişide ağız yaraları gibi sorunlar varsa bunun için gerekli ilaç tedavisi uygulanır. Doktor iştahı açmak için iştah açıcı (uyarıcı) ilaçlar önerebilir. Diyetisyenler ise yeme alışkanlığı hakkında size önerilerde bulunacaktır.

İştah kaybı şiddetli olur ve yetersiz beslenme riskinden doğabilecek riskler varsa doktorlar beslenme tüpü kullanılmasını önerebilir. Tüp yardımı ile beslenmede hastanın mide ya da bağırsağına yani sindirim kanalına yerleştirilen tüpten destek alınır. Bu tüp aracılığı ile besin, sıvı bir formda hastaya verilir. Yapılan bu işleme enteral beslenme denir.

Besleme tüpleri yemek ya da içmek için çok zor veya ağırlığı olabilir ama beslenme ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olacaktır. Kanser hastaları haricinde besleme tüpleri kullanımı uygundur.

İştah Açmak İçin Ne Yapılmalı?

Günde 5 veya 6 küçük öğün ile daha sık yiyin.
Aç olduğunuzu hissetmediğiniz zamanlarda bile yemek yiyin.
Yüksek kalorili yiyecekler tüketin (tam buğday ekmeği, kuru üzüm, kuru kayısı, esmer pirinç, yulaf ezmesi, patates, kuzu ciğeri, yumurta, tereyağı, fındık yağı, balık yağı, susam, tahin, peynir, kuruyemişler, fıstık ezmesi).
Protein bakımından zengin yiyecekler tüketin (et, tavuk, balık, mısır, fasulye, fındık, badem, kaju, yer fıstığı).
Öğünler arasından süt ve meyve suyu gibi besleyici sıvılar tüketin.
Yemek esnasında tokluk hissi verdiği için fazla su tüketmeyin.
Keyifli bir ortamda aileniz ile birlilkte yemeye çalışın.
Yemeklerde tat alamıyorsanız baharat eklemeyi deneyin.
Ağızda tat değişiklikleri varsa yemek öncesi limonlu ve naneli su içebilirsiniz. (şeker de olabilir)
Yemekten önce 15 ila 20 dakikalık bir yürüyüşe çıkın. Hafif bir egzersiz iştah açıcı olabilir.
Yemek yeme planı için bir diyetisyene başvurun.