Astım Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Astım, hava yollarının (bronş) daralması ile kendini gösteren ve ataklar (krizler) halinde gelen bir hastalıktır. Astım hastaları ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Astımda hava yollarında mikrobik olmayan bir iltihap vardır. Bu nedenle hava yolu duvarı şiş ve ödemlidir. Bu durum akciğerlerin uyaranlara aşırı duyarlı olmasına neden olur.

Bir uyarana (tetikleyici bir faktöre) cevap olarak bronşiyal hava yolları daralır. Astımlı hastalarda ise küçük miktarlardaki uyarana cevap olarak çok kolay ve çok fazla daralır. Bu daralma akciğerlere hava girişini ve çıkışını zorlaştırır.

 Bilgi:  Her 25 kişiden biri astım hastasıdır.

Hastaların belirtileri zaman zaman, özellikle çevresel uyaranların etkisi ile kötüleşme gösterebilir (astım nöbeti). Bu dönemlerde, hava yollarında görülen iltihap artar, ödem belirginleşir; ek olarak hava yollarını çevreleyen kasların kasılması ile hava yolları belirgin olarak daralır.

Astım Belirtileri Nelerdir?

Hastalarda öksürük, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi, hırıltılı / hışıltılı  solunum (ıslık çalar tarzda sesler duyulur) gibi belirtiler görülür. Bu belirtilerin hepsinin bir arada bulunması gerekmez. Hastaların yakınmaları ile ilgili detaylı şekilde sorgulanması ve muayenesi genellikle tanı koydurucudur. Bazı ipuçları astım olasılığını öncelikle akla getirir.

• Şikayetler ataklar halinde tekrarlar
• Şikayetler özellikle gece, sabaha karşı ortaya çıkar
• Belirtiler sıklıkla ilaç tedavisi ile veya kendiliğinden kaybolur
• Çevresel etkenler hastalık belirtilerinin ortaya çıkışını kolaylaştırır
• Ailede başka bireylerde astım veya diğer allerjik (saman nezlesi, atopik ekzema gibi) hastalıklar  bulunabilir
• Şikayetler mevsimsel değişkenlik gösterebilir

Astım Ataklarını Tetikleyen Faktörler Nelerdir?

Astımın kesin nedeni bilinmemektedir ancak genetik ve çevresel faktörler astım ataklarının ortaya çıkmasında rol oynar. Bazı faktörler astımlı bir kişide astım atağına neden olur veya atağı tetikler.

• Allerjenler – toz, küf, polenler, hayvan tüyleri
• Egzersiz – koşu tipi ağır egzersiz türleri
• Soğuk hava
• İritasyona neden olan maddeler – sigara dumanı, temizlik maddeleri
• Gün içindeki zaman – sabah erken saatler
• Solunum yolu enfeksiyonları – virüsler
• Duygu durumları – gülme, ağlama
• İlaçlar – özellikle aspirin ve diğer nonsteroid antienflamatuar ilaçlar
• Mesleki faktörler – işyerinde mevcut olan tetikleyici faktörler

Astım Tanısı Nasıl Konur?

Hastanın sorgulanması ve muayenesi sıklıkla tanı koydurucu ise de hava yollarındaki darlığı değerlendirmeye yönelik tetkikler (solunum fonksiyon testleri) tanı ve takipte önemlidir. İhtiyaca göre kan ve balgam tetkikleri, allerji testleri (özellikle ev tozu akarları, polenler, küf mantarları, hayvan tüyleri ve salgıları ile hamam böcekleri için) gibi ek tetkiklere başvurulabilir.

Astım Atakları Nasıl Önlenebilir?

Astım atağını tetikleyen faktörlerden uzak durulması, düzenli doktor takibi ve uygun ilaç tedavisi uygulanması önemlidir.

Astım ataklarını önlemek için alınabilecek tedbirler nelerdir?

Ev tozu akarları: Halı-kumaş kaplı mobilya kullanımından kaçınılması,ortamın havalandırılması,rutubetin önlenmesi, çarşaf ve yastık kılıflarının en az haftada 1 kez yüksek ısıda yıkanması (60 derece üzeri) gerekir.

Polenler: Polen yayma döneminde olabildiğince dış ortamlarda bulunmaktan kaçınılmalıdır. Maske, gözlük gibi koruyucular, polen filtreleri kullanılabilir.

Küf mantarları: Nemin önlenmesi, küflü malzemelerin imha edilmesi gerekir.

Tüylü hayvanlar (kuş, kedi, köpek, at, vs.): Temastan olabildiğince kaçınılmalıdır.

Hamam böcekleri: İlaçlama yapılmalıdır.

Hava kirliliği: Sigara dumanı, ani ısı değişiklikleri ve egzoz dumanından kaçınılmalıdır.

Enfeksiyonlar (özellikle virüslere bağlı): Astım belirtilerinin ortaya çıkışını kolaylaştırır. Yılda bir kez, sonbaharda grip aşısı olunması önerilir.

Mesleki maruziyetler (tozlar, kimyasallar): Duyarlı olunan maddelerle temastan kaçınılması ve mümkünse iş ortamının değiştirilmesi önerilir.

İlaçlar (başta bazı ağrı kesiciler): Hastaların her türlü ilaç kullanımında dikkatli olmaları gereklidir. Hekime danışmadan ilaç kullanılmamalıdır.

Egzersiz: Soğuk ve kuru havada egzersiz yapılması astım belirtilerini ortaya çıkarabilir. Jimnastik, aerobik, yüzme ve bisiklet astımlı hastalar için en uygun spor dallarıdır.

Çocuklarda Astım

Astım çocuklarda en sık görülen kronik hastalıktır. Çocuklarda astım sıklığı artmaktadır. Çocukluk çağı astımının kalıtımsal bir eğilim taşıdığı ve allerjiler ile yakın ilişkisi olduğu düşünülmektedir.

Solunum yolu enfeksiyonları sık geçiriliyorsa ve öksürük (egzersizden sonra öksürük, tekrarlayan gece öksürüğü ve kaba öksürük) mevcutsa çocuk astım açısından değerlendirilmelidir. Sık ortaya çıkan hırıltılı hışıltılı solunum, ailenin doktora danışmasını gerektirir.

Astımlı çocuklarda allerji testi yapılmalı ve allerjen maddeler saptandığında çocuk bu maddelerden uzak tutulmalıdır. Çocuklarda tedavinin amacı semptomları ortadan kaldırmak, akciğer fonksiyonunu normal sınırlarda tutmak ve çocuğun aktif ve normal yaşam sürmesini sağlamaktır.

Astımlı çocuklarda atakların ve olası yaşamı tehdit edici durumların önlenmesi açısından ailelerin bilgilendirilmesi çok önemlidir. Allerjenlerden kaçınma, uygun ilaç tedavisi ve düzenli takip tehlikeli astım ataklarının ve hastaneye yatışların önüne geçilmesinde temel önlemlerdir.

Astım Tedavisi

Hastalığı kötüleştirdiği bilinen faktörlerden uzak durulması esastır. Belirtiler olmasa dahi, düzenli doktor takibi çok önemlidir. Önerilen ilaçlar, yakınmalar olmasa bile, önerilen miktarda ve sıklıkta kullanılmalıdır. Yetersiz ve düzensiz tedavi alınması astım belirtilerinin süreklilik kazanmasına yol açabilir.

İlaç tedavisi:

Astım tedavisinde hem koruyucu (iltihabı baskılayan), hem de ortaya çıkan belirtileri giderici (hava yolundaki kasları gevşetip hava yolu darlığını gideren) ilaçların yeri vardır.

Hastalığın ağırlığına göre uygulanan ilaç türleri, miktarı ve ilaç alma sıklığı değişir. Hastalık değişken olduğundan, tedavilerin dönemsel olarak yeniden ayarlanması gerekebilir.

Astım hastalığında temel sorun hava yollarında olduğundan, ilaçların doğrudan hava yollarına uygulanması (çeşitli cihazlar yardımı ile nefes yolu ile alınması) tercih edilir.

Nefes yoluyla alınan ilaçların yanı sıra ağız yoluyla veya enjeksiyon (iğne) olarak uygulanan çeşitli tedavi seçenekleri de vardır. Sıklıkla birden fazla ilacın birlikte kullanılması gerekir.

Aşı tedavisi de bazı hastalarda uygulanmakla birlikte, bu kararın konunun uzmanı hekimler tarafından alınması ve uygulanması önemlidir.